Morbili (male boginje) su respiratorno oboljenje visoke kontagioznosti, uglavnom dječijeg uzrasta. Izvor infekcije je isključivo čovjek obolio od morbila u početnim danima oboljenja i pojave osipa. Male boginje karakteriše osip koji prati izrazito visoka temperatura, kašalj, konjuktivitis, uvećanje jetre, slezine, limfnih čvorova, upala pluća i bronhija. Кomplikacije koje mogu nastati su brojne, od lakših do težih, a uključuju: teške upale pluća sa neizvjesnim tokom, meningoencefalitis (upala moždanih opni i mozga), konvulzije, edem mozga i kasne manifestacije sklerozantnog oštećenja svih moždanih struktura.
Ukoliko se trudnica zarazi sa malim boginjama, može doći do spontanog pobačaja, prijevremenog porođaja, kao i nastanka oštećenja ploda.
Specifična terapija za ovo oboljenje ne postoji, što još jednom ističe važnost i neophodnost redovne vakcinacije djece i upozoravanje roditelja kakve su posljedice propuštanja vakcinacije kako protiv svih zaraznih bolesti, tako i protiv malih boginja.
U sredinama sa niskim socio-ekonomskim standardom, gdje nije uvedena vakcinacija protiv ove zarazne bolesti, godišnje umire više stotina hiljada djece od malih boginja i njenih komplikacija. Važno je napomenuti da više od 14% svjetskog mortaliteta djece čine bolesti koje su se mogle spriječiti vakcinacijom. Pošto se radi o oboljenju za koje ne postoji prirodna otpornost, jedini način da se razvije imunitet protiv ove zarazne bolesti je ili vakcinacijom MRP ili prebolijevanjem. Iz tog razloga, sve osobe koje su vakcinisane i revakcinisane MRP vakcinom nemaju rizik od obolijevanja.
Pravilnikom o imunizaciji i hemoprofilaksi protiv zaraznih bolesti u Republici Srpskoj određena je obavezna imunizacija protiv više zaraznih bolesti, a između ostalih i protiv malih boginja, zaušnjaka i rubele.
U redovnom kalendaru vakcinacije u Republici Srpskoj, MRP vakcina (male boginje, zaušnjaci i rubela) se prima sa navršenih 12 mjeseci, a revakcinacija je sa 6 godina, odnosno prije polaska u školu. Razlog pojave slučajeva ovog oboljenja, a posebno epidemijskog javljanja su upravo propusti u vakcinaciji.
Zato je važno istaći da je vakcinacija najefikasniji, najbezbjedniji i najjeftiniji način sprečavanja nastanka zaraznih bolesti.
Prilikom upisa djeteta u vrtić ili osnovnu školu obavezno je priložiti dokaz nadležnog doma zdravlja da je dijete uredno vakcinisano, odnosno ako nije vakcinisano, da postoje trajne kontraindikacije za vakcinaciju protiv određene zarazne bolesti.
Pandemija COVID-19, odnosno primjena medicinskih i nemedicinskih mjera prevencije, nesumnjivo je uticala i na kretanje drugih zaraznih bolesti u Evropi, uključujući i male boginje (morbili). Prema podacima SZO i Evropskog centra za kontrolu bolesti (ECDC), bilježi se porast broja slučajeva morbila tokom 2022. godine u odnosu na 2021. godinu.
Zaključno sa septembrom prošle godine, registrovano je 555 slučajeva morbila u 27 zemalja Evrope, dok je 2021. godine registrovano 160 slučajeva. Prema podacima ECDC-a, od početka 2023. godine registruju se oboljeli u Njamačkoj i Italiji. S obzirom da je u Srbiji registrovano više desetina slučajeva morbila, proglašena je epidemija na teritoriji opštine Smederevo, nije isključena mogućnost pojave morbila u epidemijskoj formi i u Republici Srpskoj, imajući u vidu da je obuhvat MRP vakcinom u 2021. godini u nekim regijama čak ispod 60%.
Institut za javno zdravstvo Republike Srpske svakodnevno prati pojavu i kretanje zaraznih bolesti na području Republike Srpske. Institut, takođe vrši dijagnostiku pojedinih osipnih bolesti (morbili, rubela) u Službi za mikrobiologiju – Referentna laboratorija za morbile i rubelu.
(Institut za javno zdravstvo Republike Srpske)
