Cifre i slova koja nalazimo u jedinstvenom matičnom broju, ličnoj karti i pasošu često predstavljaju enigmu za građane te se o njima nerijetko raspredaju različite priče i stvaraju urbane legende.
Jedinstveni matični broj
Jedinstveni matični broj, JMB, matični broj ili kako se često naziva JMBG, sastoji se od 13 cifara koje su razvrstane po grupama. On je u stvari individualna i neponovljiva oznaka identifikacionih podataka o jednom licu.
U javnosti se često čuju različite teorije, naročito o posljednoj cifri u JMB-u.
Prve dvije cifre predstavljaju dan tvog rođenja.
Druge dvije cifre su mjesec tvog rođenja.
A onda slijede tri cifre koje označavaju godinu rođenja.
dvije cifre predstavljaju broj registra, odnosno registraciona područja.
To je npr. sada broj 11 za Banju Luku ili 16 za Bihać, dok je nekada, u Jugoslaviji, za Banju Luku to bio broj 10, a za Bihać se davao broj 11.
Slijedi kombinacija pola i rednog broja za lica rođena istog dana koji se stavlja u tri cifre: za muškarce od 000 do 499, a za žene 500 do 999.
Zadnja cifra u ovom nizu predstavlja kontrolni broj.
Zakonom o jedinstvenom matičnom broju Bosne i Hercegovine propisuje se određivanje, dodjeljivanje, upisivanje, korišćenje, evidencija, struktura, poništenje i zamjena jedinstvenog matičnog broja državljana BiH i stranih državljana u BiH.
U ovom zakonu se navodi „jedinstveni matični broj” bez dodatka „građana”, te je u BiH skraćenica za njega „JMB”, a ne „JMBG” kako se često može čuti u javnosti. Ovo se dešava vjerovatno zato jer je bivši jugoslovenski Zakon o uvođenju jedinstvenog matičnog broja građana, imao taj dodatak „građana”, pa se takva skraćenica odomaćila u narodu. U Srbiji je npr. i danas skraćenica „JMBG”, kako se u srpskom Zakonu o jedinstvenom matičnom broju građana ovaj broj naziva „jedinstvenim matičnim brojem građana”.
Ovaj broj je danas prevaziđen i pruža previše podataka o pojedincu pa bi ga trebalo u bliskoj budućnosti zamijeniti za drugačije strukturisan identifikacioni broj.
Lična karta
Lična karta je javna isprava kojom se dokazuje identitet, činjenica mjesta i datuma rođenja, prebivališta, odnosno boravišta za raseljeno lice i državljanstvo BiH. Državljani BiH mogu koristiti ličnu kartu za prelazak državne granice u određenim okolnostima i pod uslovima utvrđenim međunarodnim sporazumom BiH sa drugim državama.
A šta znače brojevi i slova na tvojoj ličnoj karti?
Informacija koja kruži internetom, a koja kaže da jedan broj na ličnoj karti zapravo označava broj lica koja liče na tebe nije tačna i predstavlja svojevrsnu urbanu legendu.
Dakle, na zadnjoj strani lične karte prva dva slova predstavljaju oznaku zvaničnog dokumenta.
Naredna tri slova predstavljaju oznaku države koja izdaje ličnu kartu.
Karakteri nakon toga predstavljaju serijski broj lične karte, a posljednji u nizu ovih karaktera predstavlja kontrolnu cifru.
U narednom dijelu se nalaze cifre koje su bitne za državu izdavanja. Ovaj dio može da sadrži npr. prošireni broj dokumenta, a u njemu se u Srbiji npr. nalazi jedinstveni matični broj građanina.
Početni karakteri u redu ispod sadrže tvoj datum rođenja u formatu godina (zadnje dvije cifre) mjesec, dan.
Nakon toga dolazi cifra koja predstavlja kontrolnu cifru za datum rođenja.
Slovo koje se stavlja nakon nje označava tvoj pol.
Nakon njega slijedi datum isteka lične karte, u formatu godina (zadnje dvije cifre) mjesec, dan. Naredna cifra je kontrolna cifra za datum isteka.
Onda dolazi i oznaka državljanstva nosioca lične karte.
Posljednja cifra u ovom redu ne predstavlja broj ljudi koji liče na tebe, nego je to ukupna kontrolna cifra za ove mašinski čitljive redove, koja se izračunava na osnovu numeričkih elemenata koji se nalaze u ovim zonama.
Zakonom o ličnoj karti državljana Bosne i Hercegovine propisuje se obrazac, izdavanje, zamjena, rok važenja, gubitak i evidencija ličnih karata državljana BiH.
Pasoš
Pasoš je putna isprava koja omogućava prelazak državne granice, različita putovanja i boravak u inostranstvu. On je i javna isprava i njime se dokazuje identitet, kao i državljanstvo BiH.
Kao i kod JMB i lične karte, dajem u nastavku pregled šta konkretno predstavljaju cifre i slova u mašinskom dijelu pasoša (putovnice)?
Prvo slovo u ovom redu predstavlja oznaku putnog dokumenta. Naredna tri slova su oznaka države koja izdaje pasoš.
U dijelu nakon oznaka putnog dokumenta i države se nalazi tvoje prezime, pa onda i ime.
Početni karakteri u drugom redu predstavljaju serijski broj pasoša, a posljednji u nizu ovih karaktera je kontrolna cifra za serijski broj.
Sljedeća tri slova predstavljaju oznaku tvog državljanstva.
Nakon državljanstva na red dolazi tvoj datum rođenja u formatu godina (zadnje dvije cifre) – mjesec – dan, a nakon njega slijedi kontrolna cifra za datum rođenja.
Slovo koje se stavlja poslije kontrolne cifre označava tvoj pol.
Nakon njega je naznačen datum isteka pasoša u formatu godina (zadnje dvije cifre) – mjesec – dan.
Cifra koja dolazi poslije datuma isteka pasoša je kontrolna cifra za datum isteka.
Onda dolaze i cifre koje su bitne za državu izdavanja. To može da bude npr. prošireni broj dokumenta, a u ovom dijelu se u Srbiji npr. nalazi jedinstveni matični broj građana.
Posljednja cifra u ovom redu predstavlja ukupnu kontrolnu cifru za ove mašinski čitljive redove kojom se provjeravaju prethodni unosi.
Zakonom o putnim ispravama Bosne i Hercegovine propisuju se vrste i oblik putnih isprava BiH, organi nadležni za izdavanje putnih isprava, postupak izdavanja putnih isprava i centralna evidencija i personalizacija putnih isprava BiH.
(Glas Srpske)
