Srpska pravoslavna crkva i njeni vjernici danas slave Svetog mučenika Stefana Dečanskog i Svetog Minu, zbog čega je u crkvenom kalendaru ovog dana podebljano crno slovo.
U narodu je praznik poznat kao Mratindan, a mnoge srpske porodice ga proslavljaju i kao krsnu slavu.
Mratindan je duboko ukorijenjen u narodnu tradiciju, a današnji datum prati veliki broj običaja i vjerovanja koja se prenose s koljena na koljeno.
Ko je bio Sveti Stefan Dečanski?
Sveti kralj Stefan Dečanski jedna je od najtragičnijih ličnosti iz loze Nemanjića. Život je proveo između dva moćna vladara – oca Milutina i sina Dušana.
- Djetinjstvo je proveo kao talac na dvoru kana Nogaja
- Oslijepljen je kao mlad, vjeruje se po naređenju oca
- Poslat je u zatočeništvo u Carigrad
Prema crkvenom predanju, nakon pet godina, Sveti Nikola čudotvorno mu je vratio vid, a Stefan je iz zahvalnosti sagradio Visoke Dečane, jedan od najljepših bisera vizantijske umjetnosti i srpske srednjovjekovne arhitekture. Darovao je i čuvenu ikonu Bazilici Svetog Nikole u Bariju.
Dvorske intrige odvele su ga u smrt 1336. godine, a smatra se da je ubijen po naređenju sina.
Zašto se danas pominje i Sveti Mina?
Sveti Mina je u narodu poštovan kao zaštitnik pravde, a njegov spomen pada zajedno sa Mratindanom. U narodnom kalendaru ovo je dan crnog slova, što znači da važi stroga zabrana teških poslova.
Narodna vjerovanja za Mratindan
Mratindan je u narodu poznat kao dan koji najavljuje zimu. Otuda i čuvena poslovica:
„Sveti Mrata, snijeg na vrata.“
Prema tradiciji, vremenske prilike na Mratindan predskazuju cijelu zimu:
- Ako je maglovito– zima će biti promjenjiva
- Ako je dan vedar i sunčan– biće jakih mrazeva
Sveti Mrata – zaštitnik vukova
Prema narodnom predanju, Sveti Mrata je gospodar vukova, a na današnji dan ih „saziva“ da odredi:
- koliko će kojem domaćinu ovaca pojesti tokom zime.
Zbog toga se ovce i stoka danas ne izvode iz torova i štala.
Šta se danas ne radi?
Na Mratindan važe brojna ograničenja:
- iz kuće se ništa ne daje
- ne prede se vuna
- ne pere se veš
- obućari i krojači ne rade
U pojedinim krajevima Srbije, domaćin tog dana preuzima sve kućne poslove kako bi godina bila berićetna. Ako to odbije – vjeruje se da će godina biti loša.
Simbolika praznika
Mratindan je ujedno i zavjetni dan svih koji boluju od očnih bolesti, u čast čuda koje je Svetom Stefanu vratilo vid.
Ovaj praznik objedinjuje duhovnost, predanje i poštovanje prema vekovnim običajima, a u srpskom narodu ostaje jedan od najznačajnijih dana pred nastupanje zime.
(GLAS SRPSKE)
