Svjetski dan tromboze obilježava se 13. oktobra svake godine s ciljem podizanja svijesti o prevenciji, dijagnostici i liječenju tromboze, ozbiljnog medicinskog stanja koje može dovesti do smrtonosnih komplikacija poput plućne embolije, srčanog ili moždanog udara.
Ovaj dan je ustanovljen 2014. godine pod pokroviteljstvom Međunarodnog društva za trombozu i hemostazu (ISTH) a izabran je u čast rođenja njemačkog naučnika Rudolfa Virchowa, pionira u istraživanju tromboze. Virchow je definisao ključne faktore koji doprinose njenom nastanku, poznate kao “Virchowova trijada” – oštećenje krvnih sudova, poremećaji u protoku krvi i povećana sklonost ka zgrušavanju krvi.
Prema svjetskim podacima, venska tromboembolija koja uključuje duboku vensku trombozu i plućnu emboliju godišnje pogađa do 10 miliona ljudi širom svijeta. Smatra se da je tromboza treći vodeći uzrok kardiovaskularnih bolesti, odmah nakon srčanog i moždanog udara.
Dr Biljana Radulović, specijalista interne medicine, supspecijalista angiologije u JZU Bolnica “Sveti Vračevi”, navela je da je tromb ugrušak krvi koji se može formirati u krvnim sudovima, blokirajući protok krvi, što uzrokuje poremećaje u cirkulaciji.
- Trombovi se mogu pojaviti u arterijama i venama, a različiti faktori rizika doprinose njihovom nastanku. Glavni faktori rizika za arterijske tromboze uključuju pušenje, povišen krvni pritisak (hipertenziju), visoke nivoe masnoća u krvi, te aterosklerozu. Kada tromb zapuši arteriju, može doći do opasnih stanja poput srčanog udara, moždanog udara, ili problema sa cirkulacijom u nogama i rukama. Simptomi su obično nagli, a u slučaju začepljenja arterija u nozi, ona može postati hladna, blijeda i bolna, što zahtijeva hitnu medicinsku intervenciju. Venske tromboze su češće povezane sa proširenim venama, gojaznošću, dugotrajnim stajanjem ili sjedenjem, te nekim profesijama (vozači, frizeri, stomatolozi…). Osobe koje dugo leže zbog bolesti, povreda ili operacija također su u rizičnoj grupi, posebno stariji pacijenti i oni koji su prošli operacije preloma kuka. Trudnice i žene koje koriste oralne kontraceptive također mogu biti pod povećanim rizikom. Kod pacijenata s malignim bolestima, tromboze su česte i mogu biti prvi znak maligniteta, istakla je dr Radulović.
Dr Radulović objašnjava da se trombovi mogu formirati u površinskim venama, što se manifestuje crvenilom, toplotom, bolom i oticanjem na zahvaćenom području, ili u dubokim venama, gdje simptomi mogu uključivati otok i bol koji se pogoršava stajanjem ili sjedenjem, a smanjuje podizanjem noge. Posebno opasan ishod venskih tromboza je plućna tromboembolija, kada se tromb otkine i blokira krvni sud u plućima, što je po život opasno stanje.
- Zlatni standard za postavljanje dijagnoze tromboze je ultrazvuk (kolor dopler), ultrazvuk koji snima krvne sudove. Pored ultrazvuka, u nekim situacijama se mogu uraditi CT, magnet, angiografija, venografija. D-dimer je laboratorijski pokazatelj koji takođe može da ukazuje na trombozu, istakla je dr Radulović.
Liječenje tromboze je ključno u prvim danima, posebno u prvih 15 dana. Lijekovi koji se koriste za razrjeđivanje krvi pomažu u otapanju tromba i mogu se primijeniti u obliku injekcija ili tableta. Trajanje terapije zavisi od vrste tromboze, njenog mjesta, te prisutnosti drugih zdravstvenih stanja poput malignih bolesti ili poremećaja zgrušavanja krvi. U nekim slučajevima, terapija može biti doživotna.
U cilju prevencije arterijskih tromboza, dr Radulović savjetuje prestanak pušenja, redovnu fizičku aktivnost, kontrolu krvnog pritiska i nivoa masnoća u krvi. Kod venskih tromboza, elastične kompresivne čarape su važne, naročito kod osoba s proširenim venama i onih koji dugo putuju ili sjede. Također, rano mobiliziranje pacijenata nakon operacija i povreda može značajno smanjiti rizik od razvoja tromboze.
