Mapa svijeta i Evrope se intenzivno mijenja u posljedne tri godine, iako naši mediji i političari ne posvećuju ovoj temi dovoljno pažnje.
Predsjednica Evropske komisije Ursula von der Leyen je nedavno izjavila nešto o čemu se već duže vrijeme diskutuje u EU institucijama, medijima i poslovnim krugovima. Leyen je, naime upozorila da nova asertivna industrijska politika naših konkurenata zahtijeva strukturalni odgovor, dodajući da će Evropa uvijek činiti ono što je ispravno za Evropu.
Prema pisanju časopisa Politico, Kina je udvostručila svoj državni ekonomski model, a njen brz rast i dominacija u ključnim tehnološkim poljima natjerali su i Vašington i Brisel da preispitaju svoje trgovinske strategije posljednjih godina.
Prošlog mjeseca je, estonski ministar za preduzetništvo Kristjan Järvan, izjavio da je EU uvijek podržavala slobodnu trgovinu i da je to je dobra stvar, ali da sada vidimo da nedemokratske sile to pokušavaju iskoristiti protiv EU. Drugim riječima neke zemlje bi mogle da iskoriste slobodno tržište i globalne lance snabdijevanja kao sredstvo hibridnog rata, recimo tako što će se luka u nekom gradu zatvoriti što će prouzrokovati ogromnu finansijsku štetu proizvođačima ili kompanijama.
Kao faktori koji remete poštenu tržišnu utakmicu navode se industrijska špijunaža, kopiranje proizvoda i nepoštovanje patenata. Ova pitanja prisutna su još od početka pandemije COVID-19, a kao povod se navodi zatvaranje gradova, visoki transportni troškovi zbog rasta cijene energenata, preveliki uticaj politike pojedinih određenih režima na poslovanje kompanija (porez na “ekstra“ profit), politička nestabilnost uslijed rata u Ukrajini i drugi.
Kako navodi magazin Talas, Evropske zemlje poput Njemačke i Slovačke, gdje autoindustrija u velikom procentu učestvuje u BDP, suočile su se sa padom proizvodnje upravo zbog nedostatka čipova koji su danas integralni dio mnogih proizvoda. Kao odgovor na tu krizu, države EU ali i SAD su pokrenule akcije povratka pogona u svoje matične zemlje. Prošle godine u avgustu je u SAD usvojen “CHIPS and Science Act“ – novi zakon inicirao je Predsednik Bajden uz podršku i Demokrata ali i Republikanaca, kako bi se smanjila zavisnost od stranih dobavljača, najviše Kine. S obzirom na to da razvijene zemlje pokušavaju da privuku i ulažu u visokorazvojnu tehnologiju “Micron” je odlučila da iskoristi subvencije, te da najavi otvaranje nove fabrike u saveznoj državi Njujork dok bi ulaganje u narednih 20 godina iznosilo 100 milijardi dolara. I Evropljani razmišljaju na sličan način – kada su u pitanju mikročipovi, kompanija Infineon je najavila novu fabriku u njemačkom gradu Drezden, a američki „Intel“ se odlučio za otvaranje nove fabrike mikročipova u vrijednosti o 5 milijardi dolara u Vigasio-u, gradu na sjeveru Italije.
U Srbiji se već uveliko razmišlja o tome na koji način privući strane investitore, posebno imajući u vidu da je oko 60% stranih investicija na Zapadnom Balkanu u prethodnoj godini završilo upravo kod naših komšija. Istina u poslovnom svijetu, posebno IT industriji, već skoro deceniju se govori o pojmu “nearshoring” tj. uspostavljanju poslovnog sistema u matičnoj zemlji i zemljama u okruženju umjesto na dalekim destinacijama. Poznato je da evropske zelje imaju relativno obrazovane, informatički pismene kadrove koji poznaju engleski jezik, žive rade u istoj vremenskoj zoni i fizički su bliži jedni drugima. Pored toga postoji i kulturološka sličnost.
Naravno članice EU će sigurno imati prednost prilikom ulaganja zbog zakona koji su usaglašeni, nepostojanja granica i političke stabilnosti. Za kraj ostaje pitanje sa početka teksta – može li Bijeljina da privuče investitore s obzirom na geografski položaj i blizinu Srbije, kandidatski status, kao i spremnost Grada da ulaže i posluje na zakonit način?
