Saopštenje za javnost Svetog Arhijerejskog Sabora Srpske Pravoslavne Crkve sa redovnog zasedanja održanog u manastiru Žiči i Beogradu od 9. do 18. maja 2019. godine
Ovogodišnje redovno zasedanje Svetog Arhijerejskog Sabora Srpske Pravoslavne Crkve započeto je 9. maja u manastiru Žiči, prvom sedištu autokefalne Srpske Crkve, a 800-godišnjicu te autokefalije, pune crkvene samostalnosti, velikog dara Božjeg i velikog dela Svetoga Save, proslavljamo ove godine. Posle svete saborne arhijerejske Liturgije i priziva Svetoga Duha u hramu manastira Žiče održane su, pod predsedništvom Njagove Svetosti Patrijarha srpskog g. Irineja, prve saborske sednice u samom manastiru, 9. i 10. maja, da bi Sabor nastavio sa radom u Patrijašijskom dvoru u Beogradu od 11. maja do završetka ovogodišnjeg zasedanja. U radu Sabora učestvovali su svi eparhijski arhijereji Srpske Pravoslavne Crkve osim Episkopa zapadnoevropskog g. Luke.
Na početku prve saborske sednice Njagova Svetost Patrijarh je prisutnim episkopima uputio, po ustaljenoj praksi, pristupnu pozdravnu reč, u kojoj je ukazao na suštinska pitanja života i misije Srpske Pravoslavne Crkve u savremenom svetu, prepunom, s jedne strane, velikih duhovnih izazova i iskušenja, a sa druge strane i otvorenih mogućnosti za rad na duhovnoj obnovi našeg naroda.
Već na samom početku svoga rada Sabor je izuzetnu pažnju posvetio bogoslužbenom proslavljanju i duhovno-kulturnom obeležavanju velikog jubileja, osamstogodišnjice sticanja autekefalnog statusa naše Crkve (1219 – 2019), kako na nivou čitave Crkve u manastiru Žiči i u Beogradu, u oktobru, tako i po svim njenim eparhijama. Povodom velikog jubileja, 800-godišnjice autokefalije naše Crkve, u saborskoj diskusiji o načinu sticanja iste iznesen je jednodušan stav svih prisutnih arhijereja o apsolutno kanonskom karakteru svetosavske autokefalije. Valja istaći da će proslava biti nastavljena i tokom čitave iduće, 2020. godine, a odlučeno je i da se te iste godine molitveno i svečano obeleži još jedan značajan jubilej – stogodišnjica ujedinjenja pokrajinskih Crkava u jednu jedinstvenu Srpsku Pravoslavnu Crkvu i vaspostavljanja njenog statusa autokefalne Patrijaršije.
Na poziv Sabora, Patrijaršiju su posetili predsednik Republike Srbije g. Aleksandar Vučić i predsedavajući Predsedništva Bosne i Hercegovine g. Milorad Dodik. Posle zasedanja, u svečanoj dvorani za prijeme, Sabor je sa dužnom pažnjom saslušao izlaganja dvojice srpskih lidera o stanju i problemima našeg naroda u Srbiji i Republici Srpskoj, ali i šire, kao i o naporima i neravnopravnoj borbi sa moćnicima za očuvanje Кosova i Metohije u sastavu Srbije i o podršci i sveobuhvatnoj pomoći države Srbije našem narodu da opstane na najsvetijoj srpskoj zemlji, Кosovu i Metohiji, i, paralelno, o bratskoj saradnji državnih organa, obrazovnih i kulturnih ustanova i svih ostalih nosilaca javne odgovornosti u Srbiji i u Republici Srpskoj, na dobro našeg naroda s obe strane Drine i na njegovo opšte dobro, ma gde da živi.
Tokom Sabora održana je i sednica Centralnog tela za dovršenje Spomen-hrama Svetog Save na Vračaru, sa izveštajem o svim dosadašnjim radovima, izvršenim uz veliku pomoć države i prilozima pobožnog naroda, naročito o postavljanju mozaikâ od strane ruskih umetnika, i najavom svečanog velikog osvećenja Hrama sledeće godine.
Кao i svake godine, Sabor se pozabavio i pitanjima crkvene prosvete i stvaranjem uslova za normalno funkcionisanje Patrijaršijske biblioteke i Muzeja i Arhiva Srpske Pravoslavne Crkve. Izabran je novi vršilac dužnosti rektora Bogoslovije Svetog Arsenija Sremca u Кarlovcima, protojerej mr Jovan Milanović. Raspravljalo se i o saradnji Crkve sa nadležnim organima Srbije u procesu revitalizacije Sremskih Кarlovaca i stvaranja uslovâ za njegovu novu – u stvari staru – ulogu važne duhovne, kulturne i obrazovne košnice srpskog naroda.
Izmenjen je datum praznovanja svetog Pajsija, patrijarha pećkog: umesto 2/15. oktobra njegov spomen će se vršiti 3/16. oktobra na osnovu novootkrivenog zapisa na njegovim svetim moštima.
Sa žalošću je konstatovano delovanje raznih raskolnika i sektaša.
Saslušani su i analizirani izveštaji o radu Svetog Arhijerejskog Sinoda i eparhijskih arhijereja, kao i dobrotvorne fondacije „Čovekoljublje” i drugih fondacija i službi Srpske Pravoslavne Crkve u proteklom periodu.
Izvršena je arondacija pojedinih eparhija tako što je Eparhija banjalučka ustupila jedan broj crkvenih opština, odnosno parohija, Eparhiji bihaćko-petrovačkoj, a Eparhija zvorničko-tuzlanska Eparhiji dabrobosanskoj.
Sabor je jednoglasno dodelio orden Svetog Save prvog stepena dr Dimitriju (Trakatelisu), donedavno arhiepiskopu američkom u jurisdikciji Carigradske Patrijaršije, za njegovu ljubav i dobročinstva učinjena eparhijama naše Crkve u Americi.
Razmotreno je i stanje naše Crkve u takozvanom regionu, odnosno u državama stvorenim na razvalinama bivše Jugoslavije, pri čemu je konstatovano da su animoznost i diskriminacija u odnosu na našu Crkvu prisutne, u većoj ili manjoj meri, gotovo svuda – u Hrvatskoj, Bosni i Hercegovini, Severnoj Makedoniji, a naročito u Crnoj Gori, gde je nedavno potvrđen antievropski i anticivilizacijski predlog zakona o Crkvama i verskim zajednicama. Tim nacrtom zakona se specijalno i namerno diskriminišu Eparhije crnogorsko-primorska i budimljansko-nikšićka, a predviđa se čak i otimanje svetih hramova i njihovo proglašavanje za vlasništvo države (!). Takva rešenja ukidaju neotuđivo pravo građanina na slobodu veroispovesti i savesti i predstavljaju direktno mešanje u unutrašnje crkvene poslove. Tu su i pokušaji nasilnog oduzimanja svetinjâ u korist kanonski i realno nepostojeće „Crnogorske Pravoslavne Crkve” i pretnje da će biti srušene pojedine bogomolje (crkva na planini Rumiji i krstionica na Prevlaci). Naravno, svuda – i u Crnoj Gori, i u Hrvatskoj, i drugde – ima ne malo časnih pojedinaca i čitavih zajednica i organizacija koje se zalažu za pravdu i slobodu svih. Teško je i stanje naše autonomne Ohridske Arhiepiskopije u Severnoj Makedoniji, gde trenutno nema direktnog progona arhiepiskopa Jovana, episkopâ, klirikâ, monahâ i vernikâ, ali im stalno nad glavom visi Damoklov mač novog sudskog gonjenja. Uprkos tome, naša Crkva je i dalje, kao i do sada, za dijalog sa tamošnjom Crkvom koja već decenijama prebiva u raskolu i za rešenje problema na autentično kanonskoj osnovi.
Povodom javnih stavova za obaveznu vakcinaciju dece ili protiv nje, Sabor smatra da treba uvažiti razloge naučne medicine, ali i bojazan roditeljâ od njenog primanja.
Najveći problem Pravoslavne Crkve danas jeste crkveni raskol u Ukrajini i promašeni pokušaj Carigradske Patrijaršije da taj problem reši „preko kolena”, na svoju ruku, bez dijaloga sa kanonskom Crkvom u Ukrajini i sa Ruskom Pravoslavnom Crkvom kao celinom i bez svepravoslavnog savetovanja. S tim u vezi, Sabor ostaje pri svom dosadašnjem stavu: naša Crkva ne priznaje novoustanovljenu paracrkvenu strukturu u Ukrajini, na čijem čelu su građani Denisenko i Dumenko, a nalazi se u liturgijskom i kanonskom opštenju samo i isključivo sa kanonskom Ukrajinskom Pravoslavnom Crkvom, na čijem čelu se nalazi Njagovo Blaženstvo mitropolit Onufrije, i sa svim ostalim kanonskim Pravoslavnim Crkvama.
Sabor po ko zna koji put izražava svoju zaprepašćenost i ogorčenost usled nekanonskih upada episkopâ i sveštenikâ Rumunske Pravoslavne Crkve u eparhije Srpske Pravoslavne Crkve u Istočnoj Srbiji.
Odnosi sa Rimokatoličkom Crkvom i sa Crkvama Reformacije u Srbiji, kao i sa Islamskom zajednicom Srbije, tradicionalno su dobri i korektni, što se, nažalost, ne može reći za odnose sa određenim krugovima Rimokatoličke Crkve u Hrvatskoj i Islamske zajednice u Bosni i Hercegovini.
Članovi Svetog Arhijerejskog Sinoda u novom sazivu su mitropolit dabrobosanski Hrizostom i episkopi bački Irinej, šumadijski Jovan i kruševački David.
