SARAJEVO – Birački odbori važe za najslabiju kariku izbornog lanca u BiH, a pred posljednje izbore uočeno je masovno odustajanje članova i to pred izborni dan, zbog čega nadležni planiraju da povećaju kazne onima koji se ubuduće odluče na taj korak.
To je jedan od ukupno 45 zaključka usvojenih na naučnoj konferenciji pod nazivom “Opšti izbori – izazovi izbornog procesa”, koju je organizovala Centralna izborna komisija (CIK) BiH u aprilu ove godine uz podršku Misije OEBS-a u BiH i Savjeta Evrope.
Sveobuhvatne zaključke i preporuke objelodanio je ovih dana CIK na 140 stranica, a generalni stav je, kao što se često može čuti, da je neophodna veoma ozbiljna reforma izbornog zakonodavstva i povećanje sankcija za kršenja odredaba Izbornog zakona BiH.
Zanimljive detalje, koji su istaknuti u publikaciji, iznio je ranije predsjednik CIK-a Branko Petrić. On je objelodanio da je u periodu od 24 do 36 časova pred opšte izbore došlo do masovnog odustajanja članova i predsjednika biračkih odbora u nekim opštinama skoro do kolapsa. Istakao je tada da ima ozbiljnih indicija, što se i istražuje, da je to bilo sinhronizovano od strane nekih, s nekim ciljem koji se “da naslutiti”, ne navodeći više detalja.
To pitanje je, s druge strane, dobilo dosta prostora u zaključcima. Sve izborne komisije su, kako piše, dužne da vode evidenciju članova biračkih odbora, koji, iz neopravdanih ili nepoznatih razloga, nisu učestvovali u radu biračkog odbora na dan izbora, a radi eventualnog sankcionisanja.
– Potrebno je povećati visinu naknada za rad u biračkom odboru, ali i promovisati taj rad kao častan i odgovoran posao. Treba razmotriti i propisivanje sankcija za političke subjekte čiji kandidati odustanu od angažmana u biračkom odboru – navedeno je u zaključcima, gdje piše da i dalje treba insistirati na novim tehnologijama u izbornom procesu te voditi računa o uslovima u kojima rade odbori i tačnosti Centralnog biračkog spiska.
Nepravilnosti u radu odbora bilo je u svim prethodnim ciklusima, a predsjednici, njihovi zamjenici i članovi dokazane greške na dan izbora pravdali su, kako je navođeno u ranijim izvještajima, fizičkim umorom, padom koncentracije, lošim uslovima rada, prisutnošću velikog broja posmatrača, ali i neadekvatnom obukom koju su prošli.
Nadležni su, nakon utvrđivanja nepravilnosti i odgovornosti članova biračkih odbora izricali kazne od 300 do 500 maraka ili zabranjivali rad u izbornom procesu na četiri godine, a kažnjeni su u žalbama na te odluke isticali da su novčane kazne previsoke te da ne mogu da ih plate. Malo ko se, prema ranijim podacima, žalio na zabranu angažovanja za rad na biračkom mjestu, odnosno u organima za sprovođenje izbora tokom četiri godine od dana pravosnažnosti odluke.
Predsjednik Strateškog odbora koalicije “Pod lupom” i bivši član CIK-a Vehid Šehić nedavno je naglasio da obuka za rad u biračkim odborima mora biti mnogo ozbiljnija i sažetija, ali i rigoroznije kazne za one koji se ponašaju mimo izbornih pravila.
Posljednji opšti izbori u BiH održani u oktobru prošle godine, a birači su glasali na oko 5.500 biračkih mjesta.
Okolnosti
Misija OEBS-a u BiH ocijenila je da su opšti izbori 2018. godine održani pod veoma složenim političkim okolnostima, a političke partije propustile su da usvoje izmjene Izbornog zakona u vezi sa formiranjem Doma naroda FBiH. Bio je blokiran i rad Interresorne radne grupe, koja je u ranijim godinama pružala prostor za dijalog i ostvarenje malog napretka u rješavanju određenih tehničkih pitanja.
